Զրույցներ Տերունական աղոթքի մասին

Զրույցներ Տերունական աղոթքի մասին (3)

ԲՈՐԻՍ ԱՐՔԻՄԱՆԴՐԻՏ ԽՈԼՉԵՎ

(1895-1971թթ.)

**(շարունակություն)**

ԽՆԴՐՎԱԾՔ ԵՐԿՐՈՐԴ

Այժմ Տերունական աղոթքի երկրորդ խնդրվածքի մասին կզրուցենք: Երկրորդ խնդվածքն է «եկեսցէ արքայութիւն քո»:

Ի՞նչ են նշանակում այս բառերը. «եկեսցէ արքայութիւն քո»:

Ի՞նչ արքայության համար ենք խնդրում, որ այն գա:

Ավետարանական պատմությունը Հովհաննես Մկրտչի քարոզությամբ է սկսվում: Քարոզելով` նա ասում էր. «Ապաշխարեցեք, քանզի երկնքի արքայությունը մոտեցել է» (Մատթ. Գ, 2):

Այս խոսքերով նաև Տերն իր քարոզությունն սկսեց` ազդարարելով, որ Աստուծո արքայությունը մոտեցել է: Քրիստոսի և իր աշակերտների քարոզած Ավետարանը հենց «արքայության Ավետարան» է կոչվում:

Ե՛վ սբ. Հովհաննես Մկրտչի, և՛ Տեր Հիսուս Քրիստոսի, և թե՛ նրա աշակերտների սկզբնական քարոզությունն Աստուծո արքայության մասին էր:

Աստուծո արքայությունն այն է, ինչը Տեր Հիսուս Քրիստոսը փնտրել է պատվիրում: Տերն ասում է. «Նախ Աստուծո արքայությունը փնտրեցեք» (Մատթ. Զ, 33): Մի կողմից Աստուծո արքայությունը մոտեցել է, իսկ մյուս կողմից Տերն ամենից առաջ Աստուծո արքայությունն է պատվիրում փնտրել: Եթե դուք Ավետարանի բովանդակությանն անդրադառնաք, ապա կտեսնեք, որ Աստուծո արքայության մասին այնտեղ բազմիցս է հիշատակվում: Ասվում է, որ Աստուծո արքայությունը ջանքով է հարկավոր փնտրել. «Երկնքի արքայությունը ուժով են գրավում» (Մատթ. ԺԱ, 12):

Աստուծո արքայության մասին խորհրդավոր իմաստ ունեցող մի շարք առակներ են պատմվում: Տեր Հիսուս Քրիստոսն ասում է. «Երկնքի արքայությունը նման է մանանեխի հատիկին…որը բորլոր սերմերից փոքր է, բայց երբ աճի, բոլոր բանջարներից մեծ է և ծառ է լինում» (Մատթ. ԺԳ, 31-32):

Տեր Հիսուս Քրիստոսը երկնքի արքայությունը նմանեցնում է ուռկանի, թթխմորի, ընթրիքի, խնջույքի, որ մի մարդ կազմակերպեց և հրավիրյալներին կանչեց:

Մենք պետք է խորանանք «Աստուծո արքայություն» հասկացության մեջ, պետք է հասկանանք, թե ինչ է Աստուծո արքայությունը, որը մոտեցել է, որն ամեն ինչից առաջ է պետք փնտրել:

Աստուծո արքայության մասին ավետարանական գաղափարների իմաստը հասկանալու համար մենք պետք է հիշեցնենք, թե այն ժամանակ Տիրոջը շրջապատող հրեա ազգի մեջ Աստուծո արքայության մասին ինչ ընկալում կար:

Հրեաներն Աստուծո արքայությունը արտաքին իմաստով, որպես ազգային-քաղաքական հզորություն էին հասկանում:

Ավետարանական պատմություններից մեկում ասվում է, որ Տեր Հիսուս Քրիստոսին շրջապատող անձանցից Հովհաննես և Հակոբոս առաքյալների մայրը նրան մոտեցավ: Նա Տիրոջը երկրպագեց և սկսեց աղաչել, որ երբ Քրիստոսը թագավոր, տիրակալ դառնա, իր որդիներից մեկին թույլ տա նստել իր աջ կողմում, իսկ մյուսին` ձախ: Այդ կինը ևս Մեսիային արտաքին նվաճող էր համարում, իսկ Աստուծո արքայությունը` այլ ազգերի հանդեպ հրեա ժողովրդի տիրապետություն:

Հետո Ավետարանը պատմում է, որ երբ Հիսուս Քրիստոսը հինգ նկանակով հինգ հազար հոգու կերակրեց, շրջապատողների վրա այնպիսի մի տպավորություն թողեց, այնպես ներգործեց, որ ժողովուրդը ցանկացավ Հիսուս Քրիստոսին իր տեր արքան դարձնել:

Տեր Հիսուս Քրիստոսն Ավետարանը քարոզելով, ուրիշ արքայության մասին էր խոսում: Նա չէր խոսում արտաքին թագավորության մասին` այն թագավորության, որը նվաճմամբ են ձեռք բերում: Տեր Հիսուս Քրիստոսն ասում էր. «Աստուծո արքայությունը ձեր ներսում է» (Ղուկ. Ժ, 21):

Ինչպե՞ս հասկանալ այն, որ Աստուծո արքայությունը մարդու ներսում է:

Երբ Պողոս առաքյալն իր նամակներից մեկում Աստուծո արքայության մասին է գրում, նա որևէ ակնարկ չունի, թե Աստուծո արքայությունն այլ ժողովուրդներին հրեաների հպատակության տակ դնելն է: Նա հոգևոր արքայության մասին է խոսում. «Քանզի Աստուծո արքայությունը կերակուր և ըմպելիք չէ, այլ` արդարություն, խաղաղություն և խնդություն` Սուրբ Հոգով» (Հռոմ. ԺԴ, 17):

Ամենամեծ արժեքը, որը նյութական, քաղաքական, գիտական արժեքներից վեր է, մարդու հոգին է: Տերն ասում է, որ մարդու հոգին աշխարհում ամեն ինչից թանկ է, որովհետև մարդու հոգին Աստուծո պատկերն ու նմանությունն է: Աստուծո նմանությունը կայանում է ոչ միայն նրանում, որ հոգին Աստուծո հետ նմանություն ունի, այլ նաև նրանում, որ հոգին Աստուծո հետ միություն ունի, որ նա Աստուծո հետ է միավորված:

Եթե հոգին Աստուծո հետ կարող է միավորվել, ապա աստվածային շնորհի զորությունը մարդու հոգու մեջ կարող է հեղվել, և մարդն Աստծուն կարող է նմանվել: Եթե մարդն Աստուծո զավակն է, ապա Աստուծո հետ ներքին, խորհրդավոր, շնորհական միության մեջ է:

Եթե մարդու հոգին երկնավոր Հոր հետ միության մեջ է, եթե երկնավոր Հոր շնորհը մարդու հոգու մեջ է հեղվում, և հոգին երկնավոր Հորն է նմանվում, ապա հոգին այն վիճակի մեջ է, որն «Աստուծո արքայություն» է կոչվում:

Երբ հոգին Աստուծո հետ շնորհական շփման մեջ է, և մարդը երկնավոր Հորն է նմանվում, դա նշանակում է. «Աստուծո արքայությունը ձեր ներսում է»:

Եթե հոգին Աստուծո հետ կապը խզել է, եթե նա երկնավոր Հոր հետ միության մեջ չէ, եթե հոգին երկնավոր Հորը չի նմանվում, եթե նա ինքն իրեն սատանայի հետ է կապել, ապա այդ հոգու մեջ Աստուծո արքայությունը չկա, այդ հոգու մեջ սատանան է թագավորում, հոգին ոչ թե երկնավոր Հորը, այլ սատանային է նմանվում:

Եթե ուշադրություն դարձնենք սրբերի կյանքին, նրանց ջանքին ու հոգևոր պայքարին, ապա կտեսնենք նրանց ձգտումն այն բանին, որ իրենց հոգիների մեջ Աստուծո արքայությունը լինի, որ իրենց հոգիների միջից սատանան, մեղքը վտարված լինեն, որ իրենց հոգիներն աստվածանման լինեն, որ իրենց հոգիներում երկնքի արքայությունը լինի: Աստուծո սրբերի կյանքը պայքար է Աստուծո արքայության համար. նրանք պայքարում էին, որ իրենց հոգիներից վտարվի չարիքը` մեղքը, և որ իրենց հոգիներում Աստված թագավորի: Նրանք աշխատում էին կատարել. «Երկնքի արքայությունը ուժով են գրավում, և ուժ գործադրողներն են այն հափշտակում» (Մատթ. ԺԱ, 12) բառերը:

Աստուծո արքայությունը մի կողմից հոգու շնորհական վիճակն է, իսկ մյուս կողմից` փառքի արքայությունը:

Ի՞նչ է փառքի արքայությունը:

Համայն աշխարհը, ողջ տիեզերքն Աստուծո արքայությունն է: Եվ կար մի ժամանակ, երբ Աստուծո ողջ տիեզերքում մեղքը, չարիքը, մահը չկային. ողջ տիեզերքն Աստուծո տաճարն էր: Հետո տիեզերքի մի մասն ընկավ: Աշխարհը երկու մասի ճեղքվեց: Աշխարհի մի մասն Աստծուն հավատարիմ մնաց: Այդ մասում հիմա էլ բարու, ուրախության կյանքն է թագավորում: Իսկ մյուս մասում, որի մեջ անկյալ մարդկությունն է ապրում, մի մեծ աղետ տեղի ունեցավ. սատանայի ազդեցությամբ տիեզերքի այդ մասը մեղքով վարակվեց, իսկ մեղքին էլ մահը հետևեց:

Աստված այդ անկյալ հատվածի մասին էլ չմոռացավ: Իր քավիչ ներգործությամբ նա ձգտում է, որպեսզի տիեզերքի այս մասն էլ այլակերպվի. որպեսզի այս հատվածից էլ մեղքը, մահը, սատանան վտարվեն. որպեսզի տիեզերքի այս մասն էլ փառքի արքայություն, անձեռագործ տաճար դառնա:

Եթե անդրադառնանք Հայտնությանը, այսինքն` այն գրքին, որով Աստվածաշունչն է ավարտվում, ապա կտեսնենք, որ նրանում մի մեծ ճշմարտություն է բացահայտվում. բովանդակ տիեզերքը կրկին Աստուծո կենարար տաճար է դառնալու: Նրա մեջ չեն լինելու ո՛չ չարիքը, ո՛չ մահը, ո՛չ սատանան:

Երբ ասում ենք «եկեսցէ արքայութիւն քո» խնդրվածքը, ապա մի կողմից շնորհական արքայության համար ենք աղոթում, որպեսզի մեր հոգիներում Աստված թագավորի: Իսկ մյուս կողմից նրա համար ենք աղոթում, որ փառքի արքայությունը գա, որպեսզի ողջ տիեզերքն Աստուծո անձեռագործ տաճարը դառնա: Փառքի այդ թագավորությունը կարելի է մտնել միայն այն դեպքում, երբ մեր հոգիներում Աստուծո շնորհական թագավորությունը լինի. փառքի արքայություն չի կարողանա մտնել նա, ում հոգու մեջ շնորհի արքայությունը չկա:

Փառքի արքայությունը կենդանի տաճար է և կենդանի քարերից` աստվածային շնորհին հաղորդակից մարդկանց հոգիներից է կառուցվելու: Աղոթելով, որ փառքի արքայությունը գա, պետք է ամեն ջանք գործադրել, որպեսզի մեր հոգիներում շնորհի արքայությունը լինի:

Ահա թե «եկեսցէ արքայութիւն քո» խնդրվածքով մենք ինչի համար ենք աղոթում:

Մարդը որքան էլ բարոյապես ընկնի, նրա հոգին սատանայի կողմից մեղքի վարակով որքան էլ վարակված լինի, միևնույնն է, Աստուծո կայծը կարող է հոգին բռնկել և մեղավորից սուրբ դարձնել նրան:

Ո՞րն է մարդու հոգու միջի աստավածային կայծը. խիղճը: Չկա մարդ, որ խիղճ չունենա:

Սբ. Հայրերը պատվիորում են խիղճը պահպանել: Նրանք ասում են. եթե ուզում ես, որ հոգուդ մեջ Աստված թագավորի, եթե ուզում ես, որ քո հոգին Աստուծո արքայություն դառնա, ապա խիղճդ պահպանիր: Եթե պահպանես խիղճդ, հոգուդ մեջ Աստված կթագավորի, իսկ եթե այն ոտնահարես, ապա քո հոգում մեկընդմիշտ սատանան և մեղքի արքայությունը կմնան:

Սբ. Հայրերի, ճգնավորների գրվածքները գործնական ցուցումներ են տալիս, թե ինչպես է պետք ապրել, ինչպես է պետք աշխատել. մատնանշում են, որ գլխավոր խնդիրներից մեկը խիղճը պահպանելն է: Խղճի պահպանումն առաջին քայլն է առ այն, որ մեր հոգիներում Աստված թագավորի: Սբ. աբբա Դորոթեոսը, որի գիրքը քրիստոնեական հոգևոր կյանքի այբուբենն է, ուսուցանում է մեզ Աստուծո և մարդկանց նկատմամբ խիղճը պահպանել:

Մեզանից յուրաքանչյուր ոք մի կողմից ունի կյանքի բաց կողմը` արարքներ, խոսքեր, գործեր, իսկ մյուս կողմից` ծածուկ, գաղտնի կողմը` զգացմունքներ, մտքեր, ցանկություններ:

Խիղճն Աստուծո նկատմամբ պահպանելը նշանակում է ջանալ, որ մեր կյանքի գաղտնի, ծածուկ կողմում ամեն բան Աստծուն հաճելի լինի:

Եթե նկատենք մտքեր, որոնք Աստծուն հաճելի չեն, պետք է այդ մտքերը հատենք: Եթե նկատենք, որ Աստծուն հակառակ զգացմունքները գլուխ են բարձրացնում, պետք է դրանք ջախջախենք: Եթե մենք նկատենք ցանկություններ, որոնք Աստծուն հաճելի չեն, այդպիսի ցանկությունները պետք է ճնշենք:

Մեր ներքին, անտեսանելի պայքարի մասին Աստծուց բացի որևէ մեկը չգիտի: Անտեսանելի այդ պայքարի համար ջանք թափելով` մարդն Աստուծո նկատմամբ իր խիղճը պահպանում է, իր հոգու մեջ Աստուծո արքայության համար է պայքարում:

Մենք պետք է խիղճը պահպանենք նաև մարդկանց նկատմամբ: Դա նշանակում է, որ մեր արարքներով մարդկանց չպետք է գայթակղենք: Խիղճը մերձավորների նկատմամբ պահպանել ցանկանալով` պիտի հոգ տանենք, որ մերձավորին ոչնչով չգայթակղենք, նրան վատ օրինակ չտանք:

Երբ Տերունական աղոթքը լսելիս կամ կարդալիս «եկեսցէ արքայութիւն քո»խնդրվածքին ենք հասնում, աղոթենք, որ մեր հոգում Աստուծո շնորհական արքայությունը թագավորի, որ ամբողջ աշխարհը փառքի արքայություն դառնա: Հիշենք, որ մեր հոգու մեջ Աստուծո արքայության համար պայքարել որոշելով` Աստուծո և մերձավորների նկատմամբ մեր խիղճը պետք է պահպանենք: Ամեն:

(շարունակելի)

Թարգմանությունը ռուսերենից` Գ. Ղազարյանի

Աստուծո արքայություն եկեսցէ արքայութիւն քո երկնավոր Հայր հոգևոր պայքար մահ սատանա Տերունական աղոթք

<--Հետ գնալ